U Župskom Aleksandrovcu postoje dva muzeja koja čuvaju tradiciju Župe i govore o njenoj bogatoj istoriji. Oba muzeja se nalaze u samom gradu i to su Zavičajni muzej i Muzej vinarstva i vinogradarstva. U njima se čuvaju dragoceni predmeti koji opisuju ovaj kraj i koji su dokaz da je vino pravljeno na ovim prostorima od davnina. U muzejima možete videti župske venere stare nekoliko hiljada godina, replike župskih poljana, staro oruđe koje je korišćeno za proizvodnju vina i mnoge druge predmete.
Muzej vinarstva i vinogradarstva osnovan je Odlukom Skupštine opštine Aleksandrovac od 31. marta 2000. godine. Smešten u vinskom podrumu Poljoprivredne škole u Aleksandrovcu, sagrađenom 1924. godine i na jedinstven način predstavlja ovaj blagosloven vinarski kraj Srbije i čuvenu prestonicu loze i vina Srbije – Župu Aleksandrovačku. Muzej vinarstva i vinogradarstva u Aleksandrovu sakuplja, naučno obrađuje, publikuje, čuva i izlaže predmete koji ilustruju i dokumentuju razvoj vinarstva i vinogradarstva ne samo u Župi već i u Srbiji kroz vekove.
Odluku o tome da jedan ovakav muzej bude organizovan u Aleksandrovcu opravdavaju brojni razlozi: milenijumska tradicija, mesto i značaj Župe u proizvodnji grožđa i vina u nacionalnim razmerama, župsko vinogorje sa oko 3 000 hektara pod vinogradima najveće u Srbiji; bogat sortiment zasada od kojih se prave vrhunska vina i vina sa zaštićenim geografskim poreklom; generacijska orijentacija stanovnika Župe koji su vekovima tradicionalno vezani za proizvodnju grožđa i vina; postojanje i tradicija ”Vino Župe” koja ima najsavremeniju proizvodnju vina; više desetina malih podruma za proizvodnju i čuvanje vina u Aleksandrovcu i okolnim selima, formiranje lozno – voćnog rasadnika (1891. godine) jednog od prvih u Kraljevini Srbiji sa ekonomijom od preko 40 hektara; osnivanje specijalizovane vinodeljsko- voćarske škole sa internatom (1921. godine) koja je dala brojne generacije enologa i podrumara i čiju tradiciju danas nastavlja, dvadesetak poljana – sezonskih vinogradarskih naselja koja čuvaju dugu tradiciju vinogradarenja i vinarenja na ovim prostorima.
Poljane su specijalna grupa vinogradarskih naselja koja su u takvom obliku još jedino očuvane u Župi, ako se izuzmu slične (ali ne iste) pivnice u nekoliko sela u Negotinskoj krajini. Smeštene su u centralnom delu župskog vinogorja, u neposrednoj blizini Alekandrovca, nastale su i ostale usred vinograda. Poljane u Župi su veoma stara naselja ruralne arhitekture koja na posetioca ostavljaju nezaboravan utisak.
Izložbena postavka
Kada dolazite u Župu, u Aleksandrovac, uvek možete saznati dosta toga o istoriji i tradiciji spravljanja dobrih i kvalitetnih vina. U Muzeju vinarstva i vinogradarstva možete videti razne sprave, pribor i alat koji se nekad tradicionalno koristio za spravljanje vina.
Na ulazu u muzej dočekaće vas velika mapa vinorodne Župe a kroz hodnike na fotografijama možete se upoznati sa istorijom i izgledom Župskih poljana. Tu su i tematske prostorije “Župska trpeza”, “Poljanski dvor”, “Vrionica” i “Majstorska soba”.
U muzeju možete videti i upoznati se sa istorijom i bogatstvom blagorodne i vinorodne Župe. Saznaćete da se vinova loza u Župi gaji još od doba Rimljana. U pisanim dokumentima prvi put se pominje još u Studeničkoj povelji 1196. godine u kojoj se navodi da je župan Stefan Nemanja manastiru Studenica darovao vinogradarska sela u Župi.
Francuski konzul Deko prilikom posete Župi davne 1904. godine rekao je za Župu da je evropska Šampanja jer ga je neodoljivo podsećala na predeo u Francuskoj.
Radno vreme muzeja je svakog radnog dana od 07:00 do 15:00 časova, vikendom i praznicima po potrebi i dogovoru, a tokom Župske berbe muzej je otvoren od ranih jutarnjih do kasnih večernjih sati.
